Arıcılık dendiğinde farklı yörelerde farklı isimlerle anılan arı kovanları akla gelir hemen. Petek, kovan, list denilse de hepsinin ortak amacı arıların barınağını ifade etmesidir. Geçmişte ilkel kovanlarla karşımıza çıkan arı barınakları yöresel enstrümanlarla yapılıştır. Sazlık bölgelerde kamışlar ile, ormanlık bölgelerde kütükler ile, taşlık bölgelerde kerpiç yada çamur künklerle görülen arı kovanların hepsinin amacı arıların yaşamı için uygun bir ortam hazırlamaktır.
Arıların yaşadıkları bölgelerde sağlıklı yaşam sürmelerini amaçlayan çeşitli unsurların kovanlara aktarılması ile birlikte bugün modern arıcılık anlamında gelişmiş kovanlar ortaya çıkmış ve kullanılmaktadır. Yine bilgi birikimlerinin artması ile birlikte kovanların şekli ölçüleri de değişiklik ortaya koymaktadır. Hatta arı sağlığına önem veren unsurların eklenmesi ile birlikte son dönemde verim artışları ile arıcılık sektörü kendini daha ön plana çıkarmakta. Organik arıcılıkla birlikte tozlaşma ajanı olarak da arılar kullanılmaktadır. Böylece arıların bir yerden başka bir yere taşınması söz konusu olduğu için her geçen yıl farklı olumlu özelliklerin arı kovanlarına intibak edilmesi ve inovasyonlar ile nitelikli arı barınakları oluşturulmuştur. Hatta arı kovanlarının standartları ortaya çıkarılmış böylece doğal ortamlardaki arı barınakları ile modern kovanların içindeki düzenin aynı olmasına özen gösterilmiştir. Böylece rahat ve verim artışı yüksek arı kovanlarının kullanılması sonucunda arıların daha sağlıklı olduğu görülmüştür. Sağlıklı arılarla ve kullanımı kolay kovanlar ile..
Kovan Çeşitleri Nelerdir?
İlkel Kovanlar
Ülkemiz geniş coğrafyasında farklı ekolojik çevrelerde farklı iklimsel özelliklerde farklı arıcılık faaliyetleri, uygulamaları ve arı barınakları ile karşı karşıya kalıyoruz. Bu durum farklı tip ve ebatta doğal arı barınaklarının ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Sepet kovanlar, kütük kara kovanlar, kerpiçten yapılmış künk kovanlar bölgelere göre farklı biçim ve özellikle karşımıza çıkmaktadır. Ancak tüm bu ilkel kovanların ortak özelliği doğal olduğu kadar verimli bir arıcılık faaliyeti yapılamamasıdır. Bu tür kovanlarda yapılan arıcılık faaliyetleri sonucunda verim düşüktür. Ana arı varlığı hastalık etkenleri ve petekler üzerindeki arı bilgileri kesinlikle verimli bir şekilde algılanamamaktadır. Kovan incelemelerinin sağlıklı yapılamıyor olması verimli bir arıcılığın gerçekleşmesini engellemektedir.
İlkel kovanlar ile yapılan arıcılık faaliyetleri verim düşüklüğü ve gerektiğinde müdahale yapılamadığından dolayı tercih sebebi olmamaktadır. Ancak ilkel görünüm doğal bal üreticiliğini çağrıştırdığından dolayı ve geçmişte bu tip kovanlar ile arıcılık yapan aile büyüklerinin olması yeni nesilin eskiye özlem duyma duygusundan dolayı tercih edilmekte ve kara kovan balı adı altında müşteri bulmaktadır. Tüm arıcılar arıcılık ürünlerini üretmek isterler. Ancak üretmek istedikleri ürünlerin rekoltesinin yüksek olmasını da isterler. Arı ürünlerinin rekoltesinin yüksek olması amacı ile modern bilgiler ile yoğrulmuş ve eksikleri giderilmiş olan nitelikli kovanlara dönüş yavaş bir şelide kendini göstermektedir. Arıcılık faaliyeti arı kovansız olmaz. Arıcılar kendi imkanları ile bir arı barınağı inşaa ettiklerinde standarttan uzak olduğu için büyük sıkıntılar ile karşı karşıya gelirler. Bundan dolayı ilkel kovanlar ticari amaçla arıcılık faaliyeti gerçekleştiren işletmelerde
Ahşap Kovanlar
Ülkemizin hemen her bölgesinde arı kovanları ağaç olanlardan tercih edilmektedir. Bunun nedeni hammadde olarak ahşap her bölgemizde bulunduğu gibi işleme kolaylığı ve arıların ahşap barınakları tercih etmesi söylenebilir. Ayrıca ahşap kovanlar nakillerde de büyük avantaj taşır. Yapısı gereği uzun ömürlü ve dayanıklıdır. Arıların yaşamı ahşap kovanlar içerisinde çok rahat olmaktadır. Rutubeti emme özelliği arıların nemsiz bir alanda yaşamasına da imkân verebilir. Tüm bu nedenler arıcılar tarafından arı kovanlarının ahşap olanları tercih etmesine neden olmaktadır. Arı kovanlarının nakil esnasında tahrip olmaması arı kaçaklarına neden olmaması açısından da ahşap kovanlar daha darbelere dayanıklı olduğu için tercih edilmektedir.
Ruşet Kovanlar
Standart 10 çerçevelik kovanların yanında çerçeve sayısı daha az olan yada ebadı küçük olan her türlü kovana ruşet kovana denilmektedir. Ruşet kovanlar daha çok oğul arılarının zayıf aileler olduğu için sıcaklığı muhafaza etmesine ve arı kolonisinin daha çabuk gelişmesine imkan vermektedir.
Ruşet kovanlar ana arı yetiştiriciliğinde yada oğul üretiminde kullanılan kovancıklardır. Tüm bu özelliklerde arı ailesinin küçük yada çekirdek aileler olmasından dolayı hızlı bir gelişim göstermesine imkan vermektedir.
Ruşet kovanlarda yetiştirilen ana arılar daha az arı ile ana arı yetiştirilmesine neden olur. Bu da ekonomik olarak çok fazla miktarda ana arıyı daha az arı ile yetiştirmeyi sağlar. Arıcılığın en önemli unsurlarından biri olan ana arının yetiştiriciliğinde ruşet kovanların kullanılması her arılıkta mutlaka ruşet kovan bulundurmayı gerektirir. Oğul alımlarında daha küçük ve taşınabilme imkanı sunduğundan dolayı tercijh edilen ruşet kovanların büyük langstrot çerçeve ebadında olanları da vardır bir çerçeveye sığdırılan 2 yada 4 adet minik çerçevelerle oluşturulanlarıda vardır. Ruşet kovanlar ölçüye dikkat eidlmeyen ancak ufak ailelerin yetiştirilmesinde kullanılan bir mekanizmaya sahiptir. Arıların yaşamında önemli olan bir dipğer unsurda kaliteli ana arılardır. Kaliteli ana arı yetiştirlen arılıkşlardaki ana arı yetiştirme ruşet kovanlarının da amaca uygun bir biçimde dizayn edilmesi ve kullanılması arıcılık bilgi birikimine ve arıcının elinin altındaki ekipmaların varlığı ile değişkenlik ortaya koymaktadır.
Tüm arıcılar gerek oğul yetiştirme gerekse ana arı yetiştirme kovanı olarak ruşet kovanları kullanmaktadırlar.
Strafor Kovanlar
Arı kovanları içerisinde belki de en fantezi ürünlerdendir strafor kovanlar. Niteliklerine göre memnun olan üreticilerde vardır. Memnun olmayanlarda.
Strafor kimyasal yapısı içerisindeki maddenin yoğunluğuna göre yumuşak yada sert olabilmektedir. Sertlik derecesi densitide olarak ifade edilmektedir. Yaklaşık 100- 120 densidite olan strafor plakalar adeta bir tahta sertliğindedir kolay kolay kırılmazlar ve sıcak soğuk geçirmezler. Sertliği ortadan kalkan daha yumuşak olan strafor plakalardan imal edilmiş kovanların duvarları arılar tarafından kemirilir ve arıcıların rahat çalışmasını engelleyen unsurların gelişmesine neden olur. Engebeli kovan iç yüzeyi arıların ürettikleri mumlar tarafından yada propolis tarafından doldurulmaya çalışılırken kovan cidarı incelir. Nakliye uyumsuz hale gelir. Ancak sert strafordan imal edilmiş kovanlarda ise sıcağı ve soğuğu geçirmediğinden dolayı dehşet bir arı gelişimi ile karşı karşıya gelirsiniz. Arıların yaşamsal alanlarında rutubet istenmemektedir. Strafor kovanlarda rutubeti ortadan kaldıracak delikler ayrıca havalanmaya imkan verecek bir görevi üstlenir. Böylece arı nakillerinde de strafor kovanlar başarılı bir görevi üstlenmiş olur. Ahişap kovanların ağır oluşlarından dolayı arıcıların bel fıtığı yada siyatik ağrılarından kurtulmasını sağlayacak bir ürün olarak da strafor kovanlar görülebilir. Strafor kovanların hafif olması arıcılık faaliyetlerini gerçekleştiren arıcıların daha hafif kovanlarla çalışmasına imkan verir. Arıcıların hafif kovanlar ile nakliye dönemlerinde daha az yorulmaları sağlanmış olur. Kovan ağırlığından kaynaklanan sıkıntıların hepsi strafor kovanlar ile ortadan kaldırılacaktır.
Strafor kovanların en önemli uygulama alanlarından bir tanesi de oğul ve ana arı yetiştiriciliğinde kullanılmasıdır. Ufak ailelerin daha az besin ile sıcaklığı muhafaza etmesi ana arı yetiştiriciliğinde daha hızlı inkişaf ediyor olmaları strfor kovanların ruşet olanlarının tercih edilir olmasına neden olmuştur. Gerek standart gerekse ruşet kovanlardaki arı gelişiminin mükemmel olması nakliyedeki hafiflik ve kolaylık strafor kovanların talep edilir hale gelmesine neden olmuştur. Ancak yumuşak olan üretimlerde arıların kemirerek tahrip etmesi hatta evcil hayvanların bu kovanları tahrip etmeleri mümkün olabilir.
