Partenogenez Yolla Arı Üremesi

      Döllenmemiş yumurtanın gelişerek yeni bir bireyi meydana getirmesine partenogenez denir. Partenogenez; arılarda, karıncalarda, yaprak bitlerinde, su pirelerinde, bazı çekirgelerde, bazı kelebeklerde ve bazı kertenkele türlerinde görülür.
Arılarda görülen partenogenez Kraliçe arı önce yumurtalarını daha sonrada sperm kesesinde önceki çiftleşmesinden kalan spermleri peteklere bırakır. Eğer yumurta ile sperm döllenemezse, döllenmemiş yumurtalar mitoz bölünme geçirerek gelişmeye başlar.

       Bu olaya haploid gelişme denir. Haploid gelişen yumurta hücrelerinden n kromozomlu erkek arılar oluşur. N kromozomlu erkek arıların üreme hücresiyse mayoz bölünme ile oluşmaz; mitoz bölünme ile oluşur.

        Yani olayı kısaca özetlersek yumurta hücresi mitoz bölünme geçirerek erkek arıyı, erkek arı da mitoz bölünme geçirerek sperm hücresi oluşturur.
Döllenmiş yumurtalar ise dişi arı olurlar ancak yumurta üretemezler. Eğer dişi arılar petekte bir zigotken arı sütüyle beslenirse kraliçe arı oluşur. Arılarda yalnızca kraliçe arı yumurta üretebilir.

Partenogenez olayı insanlarda da olabilir mi?

       Partenogenez bir eşeyli üreme çeşidi olmasına karşın eşeyli üremenin bir çok koşulunu sağlamaz. İnsanda tek bir kromozomun bile haploid olarak kalıtlanması, fizyolojik ve patolojik bazı sendromların hatta bazen de lethal (öldürücü) özelliklerin ortaya çıkmasına neden olduğu için, partenogenez bir üreme bizler için söz konusu değildir. Bu konuda bazı çalışmalar yapılmış olmasına karşın, henüz başarılı bir sonuç alınamamıştır.

       Kraliçe arılar (2n) olarak adlandırılan ana arılar, yumurta ana hücrelerinde mayoz bölünme geçirerek n kromozomlu yumurtaları oluştururlar. Erkek arılar (n) ise sperm hücrelerini mitoz bölünme ile oluştururlar. Yumurta ve sperm kraliçe arının vücudunda birleşir ve döllenir. 2n kromozomlu dişi embriyolar polen ile beslenirse 2n kromozomlu kraliçe arı oluşurken, arı sütü ile beslenirse 2n kromozomlu kısır işçi arılar oluşur.

      Bunun yanısıra, arılarda; karıncalarda, yaprak bitlerinde, su pirelerinde ve bazı çekirge ve kelebeklerde görülen partenogenez (döllenmemiş yumurtadan yeni bir birey oluşumu) adı verilen değişik bir üreme yöntemleri de vardır. Partenogenezde, kraliçe arının mayoz bölünme ile oluşturduğu yumurta hücreleri döllenmeden gelişir ve n kromozomlu erkek arıları oluşturur.